Sosy na każdą okazję

Greckie tzatziki to bardzo uniwersalny dodatek. Nada się zarówno do dań grillowanych, pieczonych czy smażonych, jak i jako dip - na przykład do świeżych, pokrojonych w słupki warzyw.

Tzatziki

około 700 g gęstego jogurtu naturalnego (najlepiej greckiego lub bałkańskiego)
2 ogórki
2 ząbki czosnku
1 łyżka oliwy
garść orzechów piniowych lub włoskich
sól
pieprz

Ogórki obierz i zetrzyj na tarce o dużych oczkach, odciśnij sok. Jogurt przełóż do miski, dodaj ogórki, oliwę, przeciśnięte przez praskę ząbki czosnku (jeśli są małe, możesz dodać jeszcze jeden ząbek). Dopraw solą oraz pieprzem, wymieszaj i schłodź w lodówce. Przed podaniem posyp posiekanymi orzechami piniowymi lub włoskimi.

Autor: Junona Lamcha-Grynberg

Beszamel jest idealny do potraw zapiekanych. Będzie wyśmienity z makaronem (klasycznie w lazanii), jak i warzywami - szczególnie porami i cykorią.

Sos beszamelowy

2 łyżki masła
2 łyżki mąki
2 szklanki mleka
sól
biały pieprz
gałka muszkatołowa

Do rondelka włóż masło i powoli rozpuszczaj na małym ogniu. Rozsyp mąkę na płynne masło i mieszaj trzepaczką, aż składniki się połączą. Nie przyrumieniaj i nie smaż. Od razu, gdy utworzy się jednolita masa, wlej część mleka. Cały czas podgrzewaj na małym ogniu i mieszaj energicznie trzepaczką, by nie powstała wielka klucha. Powoli, porcjami, dolewaj mleko i mieszaj. Pod wpływem temperatury sos będzie gęstniał i nabierał aksamitnej konsystencji, znikną wszystkie ewentualne grudki. Gdy sos uzyska konsystencję gęstej śmietany dopraw solą, białym pieprzem i gałką muszkatołową. Doprowadź do wrzenia, zdejmij z ognia i od razu podawaj.
Rady : sos przyrządzaj bezpośrednio przed podaniem - gdy stygnie tworzy się na nim nieładny kożuch, ciemniejszy od reszty. Możesz dodać do sosu starty żółty ser, musztardę, przecier pomidorowy, zioła, utarty chrzan, czy sok z cytryny.

Autor: Maria Szkop

Zamiast papryki, do tego sosu możesz dodać również nieco chrzanu i/lub ostrej musztardy (najlepiej nie ziarnistej). Jeśli nie masz go w czym ucierać, możesz zastąpić żółtka i olej majonezem.

Sos czosnkowo-serowy do mięs na zimno i jajek

1 i 1/2 główki czosnku
60 g żółtego sera (np. typu gouda) startego na drobnych oczkach
80 g zmielonych orzechów włoskich
2 żółtka
4 listki świeżej bazylii
1/4 szt. papryki peperoni
sok z 1/2 cytryny (20 ml)
cukier
sól
250 ml oleju słonecznikowego

Żółtka utrzyj z cukrem, solą i sokiem z cytryny, dodaj przeciśnięty przez praskę czosnek, ser, orzechy, posiekane bazylię i paprykę (bez pestek). Ucieraj (najlepiej w malakserze), powoli dolewając olej słonecznikowy. Tak powstały sos przed podaniem schłodź w lodówce.

Autor: Marcin Budynek

Czekoladowy sos z dodatkiem mięty będzie doskonały zarówno do polania zimnych, jak i ciepłych deserów, np. lodów i naleśników. Mięty możesz dodać trochę mniej lub więcej - w zależności od swoich upodobań, ale nie warto z nią przesadzić, bo sos może się okazać zbyt intensywny w smaku.

Sos miętowo-czekoladowy

6 dużych gałązek mięty (około szklanki, po oberwaniu listków i posiekaniu łodyżek)
1 szklanka wody
1 szklanka cukru
3/4 szklanki kakao
4 łyżki masła

Cukier wsyp do rondelka o grubym dnie, dodaj szklankę wody i zagotuj. Do wrzącego syropu wrzuć miętę i odstaw na godzinę. Syrop przelej przez sitko, aby usunąć listki i ponownie wlej do rondelka. Dodaj kakao i cały czas mieszając trzepaczką, zagotuj. Dodaj masło i mieszaj, aż sos będzie aksamitny. Tak przygotowany sos doskonale smakuje z lodami. Można go przechowywać do tygodnia w lodówce w szczelnie zamkniętym pojemniczku.

Autor: Zuzanna Wiciejowska

Sos żurawinowy świetnie pasuje do pieczonych mięs, przede wszystkim drobiu (np. kaczka i gęś), ale i dziczyzny czy pasztetów. Zamiast soku ananasowego, możesz wykorzystać pomarańczowy lub jabłkowy, a jeśli nie lubisz płatków chili - pomiń ich dodatek.

Sos żurawinowy

500 g żurawiny (świeżej lub mrożonej)
1 szklanka (250 ml) soku ananasowego
3/4 szklanki (150 g) brązowego cukru
1/2 szklanki rodzynek
1/2 szklanki (125 ml) octu jabłkowego
1/2 łyżeczki płatków chilli
4 goździki
1/2 łyżeczki soli

Wszystkie składniki przełóż do rondla i podgrzewaj około 12 minut, mieszając od czasu do czasu, aż żurawiny zmiękną (jeśli używasz mrożonych, nie rozmrażaj ich wcześniej). Przełóż do miski i wystudź. Sos będzie gęstniał w miarę stygnięcia.

Autor: Zuzanna Wiciejowska

Sos piri-piri to jedna z klasycznych przypraw kuchni zachodnioafrykańskiej i portugalskiej. Używa się go przede wszystkim do doprawiania zup, ale można także stosować do dań z grilla, z ryb i drobiu. Z podanych składników przygotujesz około 250 ml sosu.

Sos piri-piri

250 g świeżych czerwonych papryczek chili
250 g łagodnych czerwonych papryk
4 łyżki grubej
morskiej soli
150 ml octu z białego wina

Paprykę ostrą i łagodną umyj, oczyść, pokrój na paseczki, włóż do słoika i zasyp solą. Słoik zamknij i odstaw do spiżarni na miesiąc. Po miesiącu zmiksuj zawartość z octem i przelej do butelki. Przechowuj w ciemnym miejscu. Najlepiej smakuje po tygodniu od przygotowania.

Autor: Aneta Kosiba

Taki sos możesz wykorzystać na przykład jako dodatek do owsianki, naleśników, placków i racuszków (np. z jabłkami) czy lodów. Można nim także polać ciasto lub ciasteczka, zwłaszcza kruche i maślane lub czekoladowe.

Słony sos karmelowy wg Nigelli

3/4 kostki (150 g) masła
1/2 szklanki (100 g) brązowego cukru
1/2 szklanki (100 g) zwykłego cukru
100 ml tzw. golden syrup lub płynnego miodu
250 ml śmietanki 30 proc.
1 łyżeczka gruboziarnistej soli morskiej (najlepiej w płatkach - fleur de sel lub Maldon)
1/2 łyżeczki esencji waniliowej (opcjonalnie)

W rondlu o grubym dnie roztop masło, dodaj miód (lub syrop) i cukry. Doprowadź do wrzenia i gotuj przez ok. 3-4 min, mieszając od czasu do czasu. Zmniejsz ogień i dodaj śmietankę oraz sól. Zamieszaj, gotuj kolejną minutę i ostrożnie, żeby się nie sparzyć, spróbuj, czy jest wystarczająco słony. Jeśli używasz, dodaj teraz esencję waniliową i zamieszaj. Gotuj jeszcze przez 1-2 min i przelej do wyparzonego, suchego słoika. Zakręć, postaw do góry dnem i ostudź. Rada: możesz użyć tylko zwykłego cukru (będzie bardziej słodki) lub tylko brązowego. Jeśli nie masz syropu, zastąp go miodem. Wybierz taki, który nie ma mocnego aromatu, bo zdominuje smak sosu.

Autor: Zuzanna Wiciejowska